روش استریل‌سازی مناسب برای آزمایشگاه چیست؟

استریل‌ سازی در آزمایشگاه یک فرآیند طراحی شده برای نابود کردن و حذف تمام آلودگی های موجود در یک محیط خاص است. این فرآیند با استفاده از وسایل فیزیکی یا شیمیایی انجام می‌شود. به عنوان مثال، اتوکلاوها با استفاده از فشار بالا و حرارت (250°F/121°C در کمینه) با بخار استریل می‌شوند.

استریل‌سازی در محیط آزمایشگاه نه تنها یک اقدام احتیاطی است، بلکه یک ضرورت اساسی برای اطمینان از دقت و اعتبار نتایج تجربی است. در عالم علم که کوچک‌ترین آلودگی می‌تواند نتایج را به کلی دچار خطا کند، روش‌های استریل‌سازی به ابزاری حیاتی تبدیل می‌شوند. این فرآیندها، از استفاده از حرارت و فیلتراسیون گرفته تا استفاده از محلول‌های شیمیایی، نه تنها از آلودگی‌های میکروبی جلوگیری می‌کنند، بلکه بستری امن و قابل اعتماد را برای پیشبرد تحقیقات فراهم می‌آورند.

تکنیک استریل سازی با استفاده از گرما

یکی دیگر از روش‌های استریل‌سازی با حرارت، استفاده از اشعه مادون قرمز برای کشتن میکروارگانیسم‌ها در چند ثانیه با استفاده از دماهایی تا ۱۵۰۰ درجه فارنهایت/۸۱۵ درجه سانتی‌گراد است. در زمینه شیمیایی، پراکسید هیدروژن می‌تواند بافت سلولی را تجزیه کند.

همچنین می‌توان استریل‌سازی را برای حذف عوامل زنده-مانندی مثل ویروس‌ها و پریون‌ها که بسیاری از دانشمندان معتقدند “زنده” نیستند- استفاده کرد. عدم حذف ویروس‌ها و پریون‌ها از ابزار و سطوح می‌تواند پیامدهای جدی برای ایمنی بیمار و پرسنل داشته باشد، بنابراین انتخاب روش استریل‌سازی مناسب بسیار حائز اهمیت است.

استریل‌ سازی در مقابل ضدعفونی

استریل‌ سازی با ضدعفونی تفاوت دارد در استریل سازی همه اشکال حیات یا عوامل زیستی میکروبی و ویروسی را می‌کشد، غیرفعال یا از بین می‌برد. ضدعفونی به طور خاص به حذف عوامل زیستی مضر اشاره دارد. در عمل، استریل‌سازی ممکن است در مواقع حیاتی مانند بیمارستان‌ها مورد نیاز باشد، در حالی که ضدعفونی یک فرآیند استفاده شده در آشپزخانه یا حمام شما است.

انواع استریل‌ سازی فیزیکی

بسیاری از تکنیک‌ها برای استریل‌ سازی سطوح می‌توانند استفاده شوند. ابتدا، گرما و فشار می‌توانند مواد حساس را از وسایل و تجهیزات حذف کنند. ترکیبات زیستی مانند برخی از پروتئین‌ها و ویروس‌ها در زمان استریل‌ سازی چالش‌ها را ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، پریون‌ها نشان داده شده‌اند که در مقابل گرما و فشار و همچنین بسیاری از مواد شیمیایی و آنزیم‌ها مقاوم هستند. تغییرات همبند این ترکیبات برای حذف آن‌ها توصیه می‌شود.

سپس، تشعشع یونی (مانند پرتو ایکس) نیز یک استریل‌ ساز کارآمد است که عمل می‌کند تا الکترون‌ها را از مولکول‌ها آزاد کند. از آنجا که بسیاری از عوامل قابل انتقال به DNA و RNA برای انتشار خود نیاز دارند، قطع زنجیره‌ی نوکلئیک اسید می‌تواند وسیله‌ای مفید برای کاهش انتشار آن‌ها باشد. اگرچه این تکنیک برای ضدعفونی ایمن ثابت شده است، باید به دقت به حذف بعداً این ترکیبات توجه شود، زیرا اسپورهای باکتریایی و قارچی از بیشتر تکنیک‌های تشعشع مقاوم هستند.

تکنیک دیگر از لامپ‌های ماورای‌بنفش C (UVC) استفاده می‌کند. پرتوهای UVC توسط جو زمین تصفیه می‌شوند؛ میکروارگانیسم‌ها هیچ مقاومت طبیعی به آسیب‌هایی که ایجاد می‌کنند ندارند. هنگام استفاده از لامپ‌های UVC (280 تا 100 نانومتر) برای استریل‌سازی، سلول‌ها آسیب میبینند و توالی DNA را مختلط می‌کنند. این روش برای پرسنل ایمن است تا زمانی که از تماس با لامپ خودداری کنند و چرخه‌های زمان‌بندی شده را در مناطق محکم انجام دهند (مثلاً در شیفت‌های غیر اداری).

برای اینکه این روش موثر باشد، لامپ‌ها باید دارای دید مستقیم با شیء باشند. سایر الزامات شامل زمان تماس و شدت لامپ نیز مهم هستند؛ اشیاءی که فاصله بیشتری از لامپ دارند ممکن است به درستی استریل‌سازی نشوند.

توجه: طی زمان، پرتوهای UVC ممکن است برخی از مواد پلاستیکی را آسیب بزنند.

نهایتاً، فیلتراسیون شیمیایی ترکیبات برای ضدعفونی کردن رسانه‌های استفاده شده در تحقیقات علوم زیستی مفید است. این تکنیک ضدعفونی معمولاً بر اساس محرومیت مواد زیستی بر اساس اندازه ذرات اعتماد می‌کند. هرچند این روش یک روش مناسب برای کاهش آلاینده‌هاست، باید به همراه تکنیک‌های دیگر استریل‌سازی استفاده شود تا اطمینان حاصل شود که آلاینده‌ها در یک فرآیند نزولی دوباره ظاهر نمی‌شوند.

سرانجام، اتیلن اکسید (EtO) به طور معمول برای استریل‌سازی اشیاءی که حساس به دماهای بیشتر از 140°F/60°C و/یا تشعشع هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. که شامل اجزای چینه‌ای یا لوازم، اپتیک و الکترونیک می‌شود. دماهای بالا به راحتی می‌توانند پلاستیک و اپتیک را آسیب بزنند و دستگاه را برای استفاده اصلی از بین ببرند.

بنابراین اتیلن اکسید معمولاً برای استریل‌سازی تجهیزات پزشکی کاتترها و اندوسکوپ‌های یکبار مصرف بسته‌بندی شده استفاده می‌شود. این ماده تأثیر مخربی بر روی DNA دارد و باعث می‌شود که میکروارگانیسم‌ها قادر به تکثیر نشوند. هرچند که این روش استریل‌سازی نتایج خوبی را تولید می‌کند، باید توجه داشت که اتیلن اکسید یک کارسینوژن شناخته شده است و در صورت نظارت دقیق نمی‌تواند برای پرسنل خطر جدی ایجاد کند.

بخار پراکسید هیدروژن (HPV) یک شیمیای دیگر است که در حذف عوامل زیستی از سطوح مبلمان، تجهیزات و سطوح دیگری که سخت به استریل‌سازی هستند، مؤثر است. توانایی بخار برای نفوذ به منطقه مورد نظر می‌تواند به‌طور موثر برای استریل‌سازی اتاق‌های گذری و دستگاه‌های استفاده شده در محیط‌های بیمارستانی و تولید کارآمد باشد. پرسنل باید قرار گرفتن در معرض آن احتیاط کنند زیرا می‌تواند اثرات آسیب‌زایی داشته باشد.

نتیجه گیری

در حالی که بسیاری از این روش‌های فردی قادر به استریل سازی سطوح به طور مؤثر هستند، اغلب آن‌ها به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند تا یک پروتکل استریل‌سازی قوی توسعه یابد. در حالی که خود استریل‌سازی نیازی به اعتبارسنجی بعدی برای استفاده در تنظیمات تولید ندارد، توصیه می‌شود که این فرآیندها به دقت کنترل شده و در هر جایی که امکان‌پذیر است، کمی شوند تا از نتایج ایمن و قابل اعتمادی که امنیت بیماران و پرسنل را افزایش می‌دهد، اطمینان حاصل شود.