محیط رشد یا محیط کشت، مادهای است که میکروارگانیسمها یا سلولها در آن رشد میکنند. برای رشد انواع مختلف سلولها، انواع محیط های کشت مختلفی وجود دارند. اکثر باکتریها توانایی تخمیر قندها، به ویژه قندها را دارند. هر باکتری تنها برخی از قندها را میتواند تخمیر کند. وجود یا عدم وجود توانایی تخمیر قندها توسط باکتریها، یک ویژگی مهم برای شناسایی آنها است. آگار سه قند آهن (TSI)، یک محیط رشد است که به دلیل توانایی آن در آزمایش تخمیر قندها و تولید سولفید هیدروژن، به این نام معروف است.
انواع محیط کشتها از لحاظ فیزیکی
1. مغذی:
یک محیط رشد میکروبی است که حاوی تمام عوامل ضروری برای رشد سلولی میباشد، این عوامل شامل غذا، آب، اکسیژن و سایر عوامل مورد نیاز میکروارگانیسمها است.
2. کمینه:
این نوع محیط کشت حاوی کمترین تعداد عناصر مورد نیاز برای رشد سلولی میباشد. از این محیط کشت برای مطالعه و آزمایشاتی که به محدود کردن تعداد فاکتورهای رشد نیاز دارند استفاده میشود.
3. اختصاصی:
این نوع محیط کشت به صورت ویژه برای رشد و آزمایش با یک نوع خاص از سلول یا میکروارگانیسم طراحی میشود. این محیط رشد شامل تمام عوامل مورد نیاز برای رشد این نوع سلول یا میکروارگانیسم است.
4. جامد:
در این نوع محیط کشت، سلولها یا میکروارگانیسمها در یک ماده جامد قرار میگیرند که عامل رشد برای آنها فراهم میکند. مثالهایی از این نوع محیط رشد شامل آگار، آگاروز، ژل آگاروز و مادههای مشابه است.
5. نیمه جامد:
این نوع محیط کشت شامل مادهای است که در آن سلولها یا می
کروارگانیسمها همزمان با محیط جامد و محیط مایع در تعامل هستند. این نوع محیط کشت معمولاً شامل ژلاتین، آگار و مواد مشابه است.
6. مایع:
در این نوع محیط رشد، سلولها یا میکروارگانیسمها در یک محیط مایع قرار میگیرند که عامل رشد برای آنها فراهم میکند. مثالهایی از این نوع محیط کشت شامل محیطهای مایع مانند محیط های آگار، بروتون و محیطهای مایع مشابه است.
با توجه به کاربرد در آزمایشگاه، انواع محیط کشت به صورت زیر است:
1. محیط کشت پایه (Basic Media):
این نوعمحیط رشد، محیط اصلی رشد است که حاوی کمترین میزان مواد مغذی است. این محیط برای رشد میکروبها و سلولهایی مناسب است که نیاز به محیطهای تخصصی ندارند. محیط آگار تازهترین مثالی از این نوع محیط کشت است.
2. محیط کشت غنی شده (Enriched Media):
محیط کشت غنی شده با افزودن خون یا سرم به محیط ساده تهیه میشود. این محیطها میتوانند رشد تعدادی از باکتریهای ضروری مانند آگاروز خون یا سرم لاکتوفرین را برای کشت باسیلوس دیفتریا امکانپذیر کنند.
3. محیط کشت انتخابی (Selective Media):
این محیط کشت غنی شده به گونهای طراحی شده است که با استفاده از یک مهارکننده، بجز ارگانیسم مورد نظر، رشد سایر ارگانیسمها را مهار میکند. به همین دلیل، نام انتخابی برای این محیط کشت استفاده میشود. این محیط کشت توانایی رشد یک ارگانیسم واحد را دارد و در مواردی استفاده میشود که رشد برای سایر موجودات مضر غیرممکن است.
4. محیط کشت TSI (Triple Sugar Iron):
این نوع محیط رشد به دلیل توانایی آن در آزمایش تخمیر قندها و تولید سولفید هیدروژن نامگذاری شده است. اکثر باکتریها توانایی تخمیر کربوهیدراتها، به ویژه قندها را دارند. در این محیط کشت غنی شده، هر باکتری فقط میتواند قندهای خاصی را تخمیر کند و قندهایی که باکتری نمیتواند تخمیر کند، معیار مهمی برای شناسایی آن میباشد.
محیط رشد TSI چیست؟
یک محیط کشت مخصوص است که برای تمایز میکروارگانیسمها بر اساس تفاوت در الگوهای تخمیر کربوهیدرات و تولید سولفید هیدروژن طراحی شده است. این محیط حاوی قندهای متعدد است، شامل گلوکز، لاکتوز و ساکارز است. همچنین شامل تیوسولفات سدیم و سولفات آهن یا سولفات آمونیوم آهن است.
در محیط رشد TSI، تخمیر کربوهیدرات با تولید گاز و تغییر رنگ نشانگر pH از قرمز به زرد نشان داده میشود. هنگام تخمیر کربوهیدرات، باکتریها اسید تولید میکنند و pH محیط کاهش مییابد. از رنگ فنل قرمز به عنوان نشانگر اسید-باز برای تشخیص تخمیر کربوهیدرات در محیط استفاده میشود و با تغییر رنگ محیط از قرمز نارنجی به زرد، تخمیر شناسایی میشود.
همچنین، در محیط کشت TSI، باکتریها میتوانند کربوکسیل زدایی اکسیداتیو پپتون را انجام دهند و محصولات قلیایی تولید کنند که باعث افزایش pH محیط میشود. این تغییر pH با تغییر رنگ محیط از قرمز نارنجی به قرمز تیره نشان داده میشود.
همچنین، تیوسولفات سدیم و سولفات آمونیوم آهن که در محیط کشت TSI وجود دارند، تولید سولفید هیدروژن را تشخیص میدهند و با تشکیل رنگ سیاه در لبه لوله، حضور سولفید هیدروژن را نشان میدهند.
محیط کشت TSI برای تسهیل تشخیص ارگانیسمهایی که تنها گلوکز را تخمیر میکنند، غلظت گلوکز را کاهش داده و به عنوان یک دهم غلظت لاکتوز یا ساکارز استفاده میکند. در نهایت، pH نهایی محیط کشت TSI در دمای 25 درجه سانتیگراد، برابر با 7.3±0.2 است.
نتیجه گیری
به طور کلی، انتخاب محیط کشت مناسب بستگی به نوع سلول یا میکروارگانیسم مورد مطالعه و هدف آزمایش دارد. استفاده از محیط رشد مناسب میتواند به رشد و تکثیر بهتر ارگانیسمها در آزمایشگاه کمک کند.